Een nieuwe morele cultuur
Hoe begrijpen we "moraliteit" in deze tijd?
In de gangbare opvatting gaat dit over de overeenstemming van denken en handelen met een aantal ethische, zedelijke normen. Het gaat over correct en wenselijk gedrag in de maatschappelijke context.
Hoe zouden we "moraliteit" kunnen ontwikkelen in de toekomst?
Moraliteit hangt nauw samen met het innerlijke van de mens, met zijn Ik-sterkte, met zijn geweten, zijn ontwikkelingswens. Wanneer hij zijn gedrag niet enkel afstemt op de gangbare normen maar ook zelf bepaalde eigenschappen, waarden, idealen ontwikkelt en tenslotte deze ook werkelijk leeft of belichaamt. Maar ook als er weerstand is blijft hij dit doen.
Deze idealen kunnen ook verder streven dan louter de ontwikkeling van het individu. Men kan zich ook laten sturen door een hoger universeel doel. Dit doel streeft niet alleen naar de persoonlijke vooruitgang maar wil ook ten goede komen van de omgeving, de medemens, de natuur, de kosmos.
Men heeft geen uiterlijk gezag nodig maar draagt in zich een innerlijke autoriteit.
Wat is het verschil tussen de "moraliteit" en moraliseren?
Bij moraliseren willen we de andere normen opleggen, die we echter meestal zelf niet leven. We bezitten onvoldoende innerlijke kracht, laten ons overwegend door het gemoed, de emoties, de gedachtepatronen en persoonlijke verlangens leiden. Soms zijn we (eerder onbewust) ontevreden met onszelf. We geven dan (negatieve) kritiek op de andere vanuit een zekere frustratie of we veroordelen hem eerder vanuit een innerlijke zwakte. We kunnen ons dan even beter voelen dan de ander maar dit vluchtig effect brengt eigenlijk geen aarde aan de dijk. Integendeel de ander ervaart deze kritiek niet als aangenaam en de criticus is, in het diepste van zijn hart, niet echt tevreden over zichzelf.
Moraliteit is een eigenschap eigen aan de mens, begaafd met het denken. Dit onderscheidt ons van het dier, dat vanuit het instinct handelt. Moraliteit vraagt steeds een bewuste inzet vanuit een goed doordacht ideaal en hangt nauw samen met de ontwikkelingswens, die elke mens diep in zijn innerlijke draagt.